Omma

Leygarmorgunin stevna fleiri enn 1000 fólk til Klaksvíkar at heiðra okkara upphavi, sum byrjar við Sunnuvu Elisabeth Mikkelsdatter úr Innistovu í Hattarvík, sum varð fødd í 1826, og Zacharias Michelsen, sum varð føddur í 1814. Tey fingu 8 børn, og sætta barnið var Ata Zachariasen, sum varð fødd í 1864; tá var mamman, Sunneva, 38 ára gomul.

Ata giftist við Johan Petersen, og tey fingu 6 børn. Av teimum kendi eg tvey. Ommu, Anna Malenu, sjálvandi og ommubeiggjan Zacharis.

Omma var gift við Jákupi Jacobsen, í Gomlustovu í Sørvági, og tey búðu úti á Lið. Omma og abbi fingu 10 børn, har eitt teirra, Herdis Alvilda, doyði bara 5 mðr gomul. Elsta barnið hjá teimum var pápi mín Meinhard Jacobsen, sum varð føddur 100 ár eftir langabban Zacharias. Hann fylgdi ikki siðvenjuni og fekk nógv børn; tá vóru tíðirnar longu so nógv broyttar, at vit gjørdust bara 4 í tali.

Eg eri í tí hepnu støðu, at eg minnist ommu mína, men mestu minnini eru frá, tá ið hon var í barndømi. Eg minnist hana sum eina sera blíða og smílandi konu, eg haldi at serliga eitt av hennara børnum, Minny, hevur arvað henda fantastiska eginleika. Minny er einasta av børnum teirra, sum er eftir á lívi. Hon býr á ellisheimi í Klaksvík og hevur júst nú fingið, saman við hinari ommuni, eitt heilt yrkingasavn, Djúpini, ognað sær frá ommudóttrini Vónbjørt Vang.

tey  siga at ljósið er røddin hjá sólini

hví læsa dagin úti áðrenn hann er liðugur?

 

eg leggi hond mína á høvur títt

júst sum tú legði hendur tínar í lív mítt

soleiðis sum hendur hava ligið í hondum

soleiðis leggja vit hendur sum aðrar hendur hava lagt

soleiðis leggur kroppurin seg niður á jarðarskorpuna

sum jarðarskorpan ber kroppar  sínar

soleiðis sum alt legst og fer at liggja

leggjast vit niður aftur

og niður aftur

(Djúpini, Vónbjørt Vang, 2017)

 

Tá eg lesi hesi orðini hjá Vónbjørt, komi eg eisini at hugsa um mína ommu: Vit fara báðar leiðandi út eftir ovaravegi. Omma hevur verið heima hjá okkum og vitjað, og eg eri sloppin við henni út á Lið. Tá vit eru ávegis, vil eg sleppa at hoppa oman av vegnum niður í eitt hol, og omma ávarar meg, at eg má ansa mær, tí at eg kann fáa brokk av at hoppa. Eg má smílast við, tí hetta minnið er so tíðarmerkt, har brokk var eitt sera vanligt fyribrigdi.

Hon misti ikki sítt glaða sinnalag, tá hon gekk í barndømi, hon var glað og vildi hjálpa til, har úrslitið ikki altíð var tað allarbesta. Vænti at nógv av mínum systkinabørnum minnast tær dupultpipraðu kjøtfrikadellurnar, sum abbi fekk, ein dagin hann kom av útróðri.

Omma endaði á røktarheimi í Havn, langt burtur frá sínum kæru, men humørið var gott, hóast tað. Hon hevði eina dukku, sum hon fekst við at passa, og tá mamma og pápi ein dagin vóru í Havn og vitjaðu, minnist eg, at tey flentu eftir, at hon hevði hvest eftir einari konu, sum lá og hvein í songini. Hon vildi hava hana av songini og fara og mjólka kúnni; mjólk skuldi latast út í drekkað: Sært tú ikki, at vit hava fingið gestir!

Jú, vist hava tey, ið undan eru farin, lagt hendur sínar í okkara lív, soleiðis sum hendur hava ligið í hondum,  og vit halda fram at leggja hendur okkara, sum aðrar hendur hava lagt.

Her situr ein partur av familjuni í grundini úti í Hattarvík, har eina ferð eini hús hava staðið, har omma er uppvaksin: Benjamin, Dina, Guðrið, Fróði, eg, Tina, Anny, Halla, Herálvur, Eyðun, Anny (yngra), Regitsa og Djóni

TOWANDA!!!

Í gjár fekk eg nýggjan bil. Mín gamli splashur var um at geva upp ondina, so eg mátti bíta í tað súra eplið og keypa mær ein nýggjan.

Hann bleiv ruddaður og smávaskaður, so hann sá út sum flunkandi nýggjur, og tað var ikki við sørt av sorgblídni, tá eg setti hann frá mær fyri síðstu ferð. Løgið, tí bilur er bara ein jarnbunki, men kortini, so hevur hann verið við mær nú í átta ár. Var ótrúliga brúkiligur, tí hann var so lættur at seta seg inn í; eg hevði tað nokkso møtumikið við gikt akkurát um tað mundið.

Eg skilji bæði rokkarar, rynkeby súkklarar, sjómenn og pendlarar, man verður góð við jarnabunkan!

Men nú stendur so ein Kia Rio í túninum, og ikki sørt, at eg kenni meg eitt sindur ernari. Hann er bæði størri, flottari og dýrari enn splashurin. Kanska er hetta fyri at kompensera fyri aldurdómin. Minnist eina senu úr Fried Green Tomatoes, har Evelyn Couch (Kathy Bates) roynir at finna eitt parkeringspláss til bilin, men verður yvirhálað av tveimum lekkrum, ljóshærdum kvinnum, sum stjala plássið frá henni og siga: Face it, lady, we’re younger and faster!

Evelyn skiftir ikki bil, men hon hevnir seg og koyrir á bilin hjá teimum og trýstir hann av parkeringsplássinum. Tá ið tær báðar ungu koma út og síggja skilið, skríggja tær og spyrja, hvat hon ger, og Evelyn svarar: Face it, girls, I’m older and I have more insurance.

Evelyn skríggjar towanda, tá ið hon ger okkurt púra ørt. Millum annað tá ið hon trýsir bilin hjá gentunum av parkeringsøkinum ella knúsar ein vegg niður í húsinum. Hon vil hava broyting, okkurt nýtt skal henda. Tá ið hon hittir Miss Threadgoode (Jessica Tandy) á ellisheiminum og greiðir frá sínum upplivilsum av at gera sovorðið ørt, sigur hon: I never get mad, Miss Threadgoode, never, the way I was raised, it was bad manners. Well I got mad, and it felt great. I felt like I could just beat the shit out of all those punks! Excuse my language. And then when I finish with those punks, I’ll take on all the wife beaters like Frank Bennett, machine gun their genitals …

Miss Threadgoode heldur hetta vera bæði stuttligt og spennandi, men vil kortini hava at vita, hvussu nógvar hormonir, Evelyn í grundini hevur tikið, men Evelyn heldur bara fram: Towanda will go on a rampage, I’ll slip tiny bombs into Penthouse and Playboys so they explode when you open them. I’ll ban all fashion models who weigh under 130 pounds! And I’ll give half the military budget to people over 65 and declare wrinkles sexually desirable.

Eg havi mangan verið í somu støðu sum Evelyn, og eg kann viðmæla at gera okkurt ørt og skríggja towanda samstundis. Tað hjálpir!

 

 

Tá ið froskamamman fríaði Krumskum

Viðhvørt noyðist tú bara at boyggja teg og siga við teg sjálva, at hetta er bara ein fantastisk bók. Soleiðis havi eg tað við nógvum, um ikki øllum, barnabókunum hjá Jakob Martin Strid.

Havi lisið bókina fleiri ferðir fyri elsta ommusoninum, og eg blívi bara meira og meira bilsin av, hvussu nógv er lagt í hesa søguna.

Og so er hon bara um froskar – altso hallov!

Jakob Martin Strid dugir so ótrúliga væl at skriva søgur. Í hesari ger hann tað ótrúliga, at hann letur øll, sum ikki vanliga eiga heiður uppibornan, koma til heiðurs og æru. Lítla frosk, rúmdarveruna úr Krumskum, froskamammuna og froskapápan.

Froskahúskið eru mamman, pápin og teir tríggir froskabeiggjarnir: Stórifroskur, Miðlingafroskur og Lítli froskur.

Lítli froskur er eitt tekniskt geni og hevur funnið uppá at byggja eitt rúmdarfar. At so pápin av misgáum kemur til at leggja seg á eitt handtak og senda tey øll út í rúmdina, ger bara søguna enn meira spennandi.

Froskamamman tekur beinanvegin um endan fyri at fyribyrgja, at øll ikki ganga amokk umborð, eg meini so við, tey eru ávegis út í rúmdina! So hon fer at baka, tí tað var upprunaliga ætlanin, áðrenn pápin legði seg á handtakið.

Og so siga tey, at kvinnur eru hysteriskar!

Úti í rúmdini hitta tey eina rúmdargentu, sum greiðir teimum frá, at á hennara gongustjørnu liva tey øll undir trælaoki. Robottarnir hava tikið valdið og fáa tey at stríðast og strevast fyri teir.

Aftur her vísir froskamamman sína styrki, hon fær gjørt enda á størsta leiðararobottinum, tí eitt og hvørt strategiskt geni veit, at man eigur at fara eftir leiðaranum fyrst. Og við hvørjum? Við kaku, sjálvandi: tað, sum er so gott í friðartíð, kann vendast til tað øvuta í krígstíð.

Og takkað veri froskamammuna tveita allar rúmdarverurnar bókstaviliga leinkjurnar av sær og verða frælsar.

Og endiliga fær ein kvinna – í hesum førum ein froskakvinna – eina standmynd av sær sjálvari. Tað hevur hon sanniliga uppiborið og mangar aðrar við henni!

Og froskapápin, hann fær mínsann sín manndóm aftur! Eftir nærum at hava gjørt feigdina um seg við sum eitt býtt at leggja seg á handtakið, so situr hann við pípu og hugnar sær við øllum froskahúskinum, nú tey eru afturkomin til hús. Og hann verður ikki minni maður av at biðja froskamammuna seta seg niður og slappa av, so at hann og børnini kunnu fara undir at baka kakur og gera kakao, tí tað gera rættir menn í dag.

Froskafamiljan minnir ikki sørt um mumifamiljuna hjá Tove Jansson, og har er so mangt at tosa um við tann lítla fimm ára gamla, sum júst nú er á einum filosofiskum menningarstigi, har hann setir spurnartekin við alt millum lív og deyða: hví hetta og hví hatta …

Tað er so ótrúligt at sleppa at lesa fyri honum og síggja, at hann viðhvørt bara situr og starir fram fyri seg, søkkur líka sum inn í seg sjálvan, tekur síðan dik á seg og spyr og spyr og spyr.

Og sjálvandi fór Lítli froskur byggir rúmdarfar við honum umborð á Norrønu, nú hann fór at ferðast við mammu og pápa sínum.

 

Hvat er tað, vit ræðast?

Hvørja ferð eg komi niður at vitja familjuna, sum býr á Nørrebro, taki eg metroina av flogvøllinum, fari av á Nørreport støðini og so við 5C ella 350S út eftir Nørrebrogade. Tá eg so koyri framvið Stefanskirkjuni á Nørrebrogade 191, so veit eg, at nú nærkist eg.

Havi mangan hugsað um, tá føroyingar á facebook oysa gor og gall yvir muslimar, at tað er øgiligt, sum tað er lætt at tosa, tí føroyingar hava á ongan hátt hetta margfeldni inni á lívinum.

Familjan hjá mær býr í góðari íbúð. Íbúðin hevur bakgarð sum flestu hús í tættbygdum arbeiðaraøkjum, men tey hava eisini garð rundan um húsini framman, og tey kunnu læsa seg inni, so ongin ørindaleysur sleppur inn í garðin. Og tað er jú gott, tá hugsað verður um, at her renna og spæla smáir rollungar í frið og náðum, uttan at nakar uttanífrá ger seg inn á tey, ella at tey kunnu renna út á vegin.

Økið rundan um íbúðarblokkin er ein meldur av ymsum mentanum, beint hinumegin gøtuna er handil, har tey selja hijabar, ólukksáliga óinteressantir kjólar, spyrt tú meg, men eg ætli mær ikki at ganga í teimum, so tey um tað. Gangi heldur ikki í føroyska búnanum fyri alt tað. Har var eisini ein kýsi fyrr, minnist meg rætt, sum kvinnurnar hava blakað burtur. Helst fer tað sama at henda við hijabinum, hvør veit.

Nørrebro tokstøðin liggur eitt hanagleiv frá, so her er yðjandi fult av fólki alla tíðina. Undir tokbrúnni standa romair ella sigoynarar, sum vit kallaðu tey fyrr. Ikki øll eru so øgiliga glað fyri hetta, tú noyðist viðhvørt nærum at gleiva tvørtur um gomul radio, stivlar frá fúrsunum, fartelefonir og annað mangt, sum ikki tykist freistandi hjá so nógvum øðrum at keypa enn teimum sjálvum. Eg veit ikki, hvussu nógvur vinningurin er av hesum handilsvirkseminum, men kanska er tað bara ein máti at hittast og hugna sær úti í frískari luft. Men nei, fert tú nærri inn á tilveru teirra, so fært tú at vita, at hetta er neyðugt, fyri at tey kunnu breyðføða familjuna og hava bara eina evarska lítla vón um, at eitt barn kann fáa eina útbúgving, so tað klárar seg.

Framman fyri Føtex er alskyns grønmeti og frukt at keypa, umframt, so stendur tann heimleysi har og selur Hus forbi. Og eg má viðganga, at eg royni altíð at hava reiðan pening uppi á mær og keypa mær eitt blað. Sera upplýsandi greinar, skal eg heilsa og siga, men havi eg ongan reiðan pening, so fái eg eitt smíl og eitt ynski um framhaldandi góðan dag. Her eru ongar súrar minur, hóast viðkomandi hevur so ótrúliga nógv størri orsøkir enn eg at hava súrar minur.

Sjálvandi er nógv, tú kanst irriterast inn á: at tú noyðist at gleiva tvørtur um gomul transistorradio, tá tú fert við ommusoninum í vøggustovu ella teir villu ungdómarnir, sum koyra hasardkoyring á vegnum ella mítt gamla feministahjarta, sum venar seg av øllum turikløðunum, men hvat veit eg, kanska fleiri teirra eru á veg á CBS ella Panum fyri at gerast verkfrøðingar, læknar, businesskvinnur og annað, sum kann geva teimum tað økonomiska sjálvræði, sum kvinnur hava suffað eftir í øldir?

Í øllum førum eru ikki størri gentlemen til enn muslimskir kioskeigarar, teir geva tær komplimang oman á komplimang, so at eg at enda haldi meg vera 33 og ikki 63, sum føðibrævið vísir.

Men aftur til Stefanskirkjuna: har hava tey hildið Ramadanendaveitslu við bøn og mati. Sjálvandi eru tað nógv, sum siga: hvat hava muslimar at gera í einari kristnari kirkju, men tá man kennir Nørrebro eitt lítið sindur, so hugsi eg, at tey flestu siga: Hví ikki? Hvussu fevnir tú veruleikan, tá ið nú magfeldni er so stórt, sum tað er á Nørrebro? Við hatri og útisteinging? Nei, ha?

Og so hugsi eg um okkara samkomufólk/politikarar, sum hava oyst gor og gall úr sær, tí teir ikki tola, at samkynd fáa borgarlig rættindi at gifta seg, um tað er tað, tey vilja. Systir mín, sum er ein klók kona, segði við meg, at hon hevði lurtað eftir politikarunum, tá seinasta viðgerð var av málinum á tingi, og tað fyrikom henni, sum at teir, ið vóru ímóti borgarligari giftu, bara hugsaðu um sex. Eg meini so við, um tú hittir eitt fitt par – heteroseksuelt, meini eg – sum sigur tær, at tey skulu giftast, hugsar tú so beinanvegin um, hvat tey gera undir dýnuni? Nei, ha? Men tað øvuta er opinbart púra vanligt.

Í Stefanskirkjuni eru tveir prestar: Pernille Østrem og Thomas Høg Nørager. Eg haldi at tú, góði blogglesarari, skal unna tær at lesa um hesar prestarnar á heimasíðu teirra, og so seta tær spurningin: Hvat missir kristindómurin av, at vit fevna margfeldni?

http://stefanskirken.dk/praester

Skaðafrøin leingi livi!

Ongin frøi kitlar meira enn skaðafrøin.

Nú katedralurin í Suðuroynni bleiv til eitt gement mentanarhús, gleðast vit norðanfyri og kasta upp á nakka: hvør hevði væntað annað?

Saltsiloin liggur jú ikki í Havn, so tað er ikki loyvt at gleðast saman við suðringum um, at projektið loksins fer at síggja dagsins ljós.

At so kanska væntanirnar eru vorðnar meira realistiskar, er helst ikki eindømi fyri hetta projektið.

Sjálv vil eg siga, at hetta er eitt megnartak, suðringar hava tikið, og tað eiga vit at gleðast um og ikki sita og gníggja okkum í lógvunum av skaðafrøi og við tí so úttugda setninginum á varrunum: Hvat segði eg!

Tað er alla æru vert, at hetta er eydnast hjá teimum á Tvøroyri. Og hví skulu vit gremja okkum um, um raksturin man fara at vera skynsamur ella ikki? Latið kassameistaran í Saltsiloini grunda yvir tað og latið okkum onnur ynskja teimum í Suðuroynni hjartaliga til lukku!

Ein skrubbforvirrað tíð!

Hvønn sunnudag prædika prestar í kirkjunum í Føroyum.

Vit, sum ikki ganga so nógv í kirkju, vita ikki, hvat teir prædika um, men vit hoyra av og á okkurt, av tí at gudstænastur jú verða sendar í útvarpinum.

Bergur Debes Joensen, prestur, hevur, sum so mangir aðrir prestar, ta greiðu fatan, at hjúnalagið er til fyri at 1) seta børn í verðina, 2) hava ein at vera saman við og 3) at fáa bæði andaligan og kynsligan kærleika frá mótpartinum.

So far so good.

Hjúnalagið er grundað í Bíbliuni, sigur Bergur, nærri frásagt í Fyrstu Mósebók, øðrum kapitli, ørindi 24, har sagt verður, at maður skal fara frá mammu og pápa sínum og halda seg afturat konu síni.

Tí, sigur Bergur, er tað synd at liva saman ógift, at liva saman við sama kyni, at vera ótrúgv, at brúka porno og at skiljast.

Men alt hetta er nú farið á rull, sigur Bergur, tí verða vit so skrubbforvirrað!

 

Tíðin er forvirrað – ja, skrubbforvirrað. Menniskju vita ikki, hvat vendir upp, og hvat vendir niður. Vita ikki – heldur ikki tey lærdu! – hvat kyn er, og finna nýggjar samlívseindir og noyða málfrøðingar at uppfinna nýggj orð, sum samsvara nýggja hugburðinum. Og tað ger bara forvirringin alt størri, tí har eingin haldgóð grund er, har er einki at byggja á.

(http://www.folkakirkjan.fo/Default.aspx?pageid=6203&NewsItemID=24281).

 

Úrslitið av skrubbforvirringinum er einsemi, tunglyndi, stríð, fíggjarligur missur, fosturtøka, harmur og ring samvitska og lág sjálvkensla.

Bergur veit, hvør lekingin er: at trúgva upp á Várharra, so er vón fyri tær. Trúgvin fer at venda øllum á aftur, tú verður ikki einsamøll longur, tú verður glað, hevur onki stríð, og klárar teg væl fíggjarliga. Fosturtøku hevur tú ikki fyri neyðini, og tú sleppur undan harmi og ringari samvitsku, og sjálvkenslan verður høg.

Og hvør vil ikki tað? Og man ikki onkur, sum hevur lýtt á, fingið eina vón um, at alt kanska fór at blíva betri?

Tí vit liva jú í eini skrubbforvirraðari tíð, tað hevur Bergur fullkomiliga rætt í!

Men nú vilja LGBT og Humanistafelag Føroya hava, at Bergur tekur orðini í seg aftur, tí soleiðis kann man ikki tosa um fólk.

Hallóv, hvørjari verð liva tit í? Nær hava tit seinast verið í kirkju?

Sjálvandi kann man tosa soleiðis um fólk, eisini tey, sum eru hálv ella heil almenn. Men øll hava vit loyvi at vera ósamd og vísa pástandinum aftur, men vit hava sanniliga ikki lov at geva prestum forboð at tosa, sum teir tosa.

Humanistafelagið vil vera við, at vit eiga øll fólkakirkjuna, tað haldi eg, at tey hava misskilt. Samkynd td. eiga ikki fólkakirkjuna, uttan so at tey lova ikki at vera samkynd. Tað er so einfalt sum tað!

Tað er bara ein prestur, sum alment er komin fram við, at hann vil vælsigna samkynd. Vælsignaður verði hann, sigi eg bara, hann hevur so tulkað kærleiksboðið øðrvísi enn Bergur.

Og eg má siga, sum er, at eg nikkaði fleiri ferðir at uppramsingini, tí sambært hana eigi eg heldur ikki fólkakirkjuna og endi eitt vist stað, har tað er øgiliga heitt!

Um eg altso ikki vendi um og angri, sjálvandi. Altso, um eg nú taki undir við fortreytunum.

Míni ráð skulu vera: Vísið hasum aftur, sum Bergur sigur, men ikki geva honum forboð at tosa, Og eitt aftrat: Tað er so deiliga befríandi at hoyra hetta, her verður onki ballað inn, tað duga prestar jú so ómetaliga væl.

Nei, tú veitst, hvar tú hevur Berg, og tú veitst hvar tú hevur Jens Mortan.

 

 

 

 

 

Gott nýggjár

Eg fekk tvær jólagávur í ár: ein flottan kopp frá mínum ommudøtrum við blómuni Campanula á. Snerla er navnið á føroyskum: You are appreciated, stendur á pappírinum, sum fylgdi við, og tað er jú gott.

Hin gávan var frá mínum børnum og teirra makum. Ein málningur, sum Anna Jacobsen hevur málað. Málningurin hevur hetta yvir sær, sum mær dámar so væl: at okkurt fer at henda skjótt. Skjótt fer hon at lyfta høvdið og tøtla av stað út í heimin. Hesin lítli gentuóvitin, sum ikki vil vísa okkum andlit sítt, hevur sannað orðini hjá Bette Midler: I firmly believe that with the right footwear one can rule the world.

Og hóast Anna Jacobsen ikki hevur sínar málningar hangandi í Listaskálum og í stórum flottum bygningum, men á facebook, so er hetta ein, sum eg fái nógv burtur úr at hyggja at; hann er ein mynd av einari vón um eina bjarta framtíð, og hann er hongdur upp soleiðis, at hann er eitt tað fyrsta, eg síggi, tá eg komi upp um morgunin.

Eg plagi ikki at blíva so øgiliga kenslusom, tá tað nærkast einum nýggjum ári, men eg fari kortini at ynskja øllum eitt gott nýggjár við yrkingini Kom eftir Tarjei Vesaas, sum er týdd til føroyskt og stendur í yrkingasavninum Flytifuglur, sum teir báðir Heðin M. Klein og Steinbjørn B. Jacobsen týddu og góvu út í 1972, og sum eg fekk sum gávu frá mínum foreldrum, tá eg fekk studentsprógv, eitt savn, sum eg mangan hyggi í og havi stóra gleði av, og so er hetta eisini tíðin, tá eg minnist tey og takki fyri, at tey góvu mær lívið við øllum sínum upp- og niðurtúrum:

 

Vilt tú geva mær hondina í mánalýsi

leyv tú ert

Undir víðum himni. Yvir opnari avgrund.

 

Sum leyv

eru tú og eg

skjótt skelvandi

og skjótt burtur

kom.