Fimm rørslur frá eydnusemi

Á bókamessuni í Frankfurt var Kina í ár ærusgestur. Tað vóru ikki øll, sum vóru líka fegin um hetta. Kina sigst vera land, ið bannar skrivaða orðinum, um tað verður hildið fyri gott.

Undan bókamessuni mátti leiðslan fyri messuna bíta í tað súru sitrónina og boða Kina frá, at hon ikki skuldi bjóða tveimum ávísum rithøvundum við, tí at hetta varð eitt krav frá Kina. Eisini eru óteljandi søgur um bøkur, sum verða prentaðar eystan fyri í støðum, sum hoyra undir Kina, at tær verða væl og virðiliga kannaðar, so at alt, ið kann benda á okkurt, sum ikki er til fyrimuns fyri Kina, verður kravt sensurerað.

Mangan er tað lítla landið Tibet, sum má standa fyri at verða skorið burtur úr skrivaðum orði. Men eisini onnur, sum t.d. nýreligiøsa rørslan Falun Gong er bannað í landinum og gud náði tann, ið bekennir seg til ta rørsluna.

Veit ikki reiðiliga, hvat tað er, Kina er bangið fyri. Søgan mátti eftirhondini havt  lært bæði tey og okkum, at tað bannaða er tað besta, og meira tú roynir at halda tí niðri, sterkari gerst tað.

Kina sjálvt mátti vita tað – har hava tey verið hersett av japanum, sum gott nokk búðu í einum landi, sum var so nógv minni enn Kina, men sum hevði ein ræðandi, stóran her, ið fór við kinesum, sum vóru tey minni verd enn dýr. Tey máttu eisini hava lært av sjálvari kollveltingini; tað at tey megnaðu at kollrenna keisaravaldið  og tess avoldaðu hugsjónir og skapa eitt samfelag, sum gott nokk var sera sentralstýrt, men hóast tað gav fólki betri kor bæði likamliga og sálarliga.

Mao er kendur fyri at lýsa USA sum ein pappírstikara, sum kanska sær ógvilsigur út, men í grundini er av pappíri og tí kann fellast sum einki. Men nei – einki hjálpir – hildið verður bara fram at royna at skapa heimin í eins egnu góðtiknu mynd.

Ein dagin ávegis heim av bókamessuni varð gingið fram við einum bási, har tvær kinesiskar konur stóðu sum saltsúlur í Sodoma á sinni. Hetta var fólk frá Falun Gong, sum mótmælti, at ein av rithøvundum teirra, sum hevði skrivað eitt slag av sjálvhjálpsbók, ikki kundi útgevast í landinum og var illa lýddur har. Royndi at práta eitt sindur við ein mann um, hvat hetta var fyri nakað. Hann vildi ikki reiðiligas svara mær uppá, um hetta var heimspeki ella religión, men kanska er tað eisini nakað tað sama, og tí skilti hann ikki spurningin; hann bedýraði meg tó um, at tað var sera einfalt: fimm ymsar rørslur kundu gera meg eydnusama. Fyrsta læt upp allar orkukanalir í kroppinum, onnur (og tað var tann, sum konurnar stóðu í) økti um orkuna og vakti vísdóm í mær, triðja reinsaði kroppin, fjórða fekk  bent allar keðiligar orkur burtur og fekk í staðin góða orku at breiða seg um allan kroppin og fimta er sjálvandi sum altíð tann, sum fær bæði kropp og sinn at fara upp í eina hægri eind, og alt verður fullgjørt.

Sukk – hevði tað verið so væl, hugsaði hesin vantrúgvandi føroyingurin við báðum beinum væl plantaðum niður í asfaltið.

Tað tykist tó, sum vit hava brúk fyri løttum og einføldum loysnum at sleppa burtur úr trega og sorg og øllum illum.  Um tað nú var so, at ein maður í flákrandi  munkakápu hevði svarið? ella um vit nú bara gingu við reyðum bummullarbandi um skøvningin? ella stóðu still við hondunum í rættari støðu? so kanska man bæði bleiv frelst, eydnurík, kløn og alt møguligt  annað gott. Tað trýtur ikki av almindiligheitum, sum vit gloypa rátt líka frá Hammershaimb til Jóhan í Kollafirði.

Herta Müller, ársins nobelheiðurslønarvinnari í bókmentum var á bókamessuni. Hon mundi neyvan trúgva, at loysnin var einføld. Sjálv er hon flýggjað úr Rumenia, vegna tað at hon var týskur minniluti har og tí skuldi forfylgjast. Mamman hevði sitið í sovjetiskari arbeiðslegu. Hon var ein teirra, ið ikki var fegin um, at bókamessan lá fram á grúgvu fyri Kina, og hvøllir lógvabrestir hoyrdust, tá ið hon, ið sjálv hevði kent, at hon ikki var av góðum fólki og ikki hevði rættar meiningar, hevði at Kina.

Tann friðarligi skómakarin

Keypti mær einar hundadýrar skógvar ein dagin. Men ma… teir vóru lekkrir, úr bleytum leðri, snútin framman peikaði eitt sindur uppeftir, sum skótoyið hjá onkrum vaktarmonnum, eg havi sæð myndir av.

Av tí at teir vóru so hamrandi dýrir, kom eg at hugsa um, hvussu óluksáliga materialistisk eg eri álíkavæl. Heilt sikkurt – tá eg eri blivin troytt av teimum, ella eg havi beklað teir til, ella teir skrædna ella okkurt tílíkt, so enda teir fyrr ella seinni (helst fyrr) á dumpinum.

Skógvar eru eitt løgið fyribrigdi, ella sum tey siga á heimasíðuni hjá mínum nýggju skóm, so kanst tú fáa ilt bæði í føtur og eygu av ljótum skóm.

Mamma átti fleiri pør av høghælaðum skóm í sínum ungu døgum, haldi, at tann sum hevur arvað hennara sans fyri hesum vakra fótprýðinum, man vera systir og so nú seinni, eisini mínar egnu døtrar, men treyðugt so viðhvørt fer man sjálv amokk og keypir sær pissidýrar, yvirlekkrar skógvar.

Skómakara hevur tú tó altíð brúk fyri, ein er í Havn, og har havi eg verið nakrar ferðir, og hann ger eitt vala arbeiði, men mestur man nógv heldur enda sum burturkast enn at verða afturgjørt.

Soleiðis var ikki fyri nøkrum fáum árum síðani. Í Sørvági t.d. høvdu vit ein skómakara, sum hevði úr at gera við at bøta, seyma, smíða, líma og hvat alt nú eitur, sum ein skómakari ger.

Hann var so ógemeina friðarligur. Vit vistu í hvussu er tvey ting um hann:  at hann var sjálvstýrismaður ella okkurt tann vegin og at hann konsekvent stavaði navnið á heimbygdini Seyrvág. Hetta vóru týðandi ting at vita um eitt menniskja, tað segði nokkso nógv um hansara persónligheit, hildu vit. Men sjálvandi var hetta ikki øll hansara persónligheit, tí vit kendu hann ikki álíkavæl. Men harragud, hvat tað luktaði væl at koma inn til hansara: leður og lím. Kanska var tað tí, at tað var eitt av teimum fáu ørindunum, sum vit ongantíð mótmæltu at fara. Kanska fingu vit eitt rúsandi kick, tá ið vit trinu inn um hurðina hjá skómakaranum, uttan at eg her havi sagt, at skómakarin í Sørvági gekk í einum ævigum rúsi, tvørturímóti. Tú komst ongantíð til fánýtis eftir skóm hjá honum; hevði hann sagt, at tú skuldi koma kl. 2, mikudagin, so lá skógvaparið klárt á hillini, tá tú komst inn, og tað kostaði svarta einki at fáa gjørt. Eg havi so í øllum førum ongantíð hoyrt míni foreldur gremja seg um húsagang, vegna skórokningar frá Jóhann, skómakaranum.

Skómakarin helt til niðri í kjallaranum úti á Lið. Uppiá búði hann við familjuni, konu og børnum. Tá tú komst inn til skómakaran eftir skóm, var hann altíð í einum rúmi aftanfyri, har einasta óljóð var at hoyra frá hesum friðaliga manni, maskinan, sum gekk. Ímeðan tú bíðaði eftir, at hann skuldi koma út, stóðst tú í frið og náðum og skoðaði hillarnar fullar av skóm, sum vóru pakkaðir í brúnt pappír, og so royndi tú at gita, í hvørjum pakka tínir skógvar lógu. Tú hevði góða tíð, barnaútvarpið kom ikki fyrr enn langt út á kvøldið, og sjónvarp var ikki uppfunnið tá, í hvussu so er ikki í Seyrvági.

So tá ið tú hevði fingið pakkan og hevði  goldið, varð farið heim aftur til hús, og sjálvandi mintust øll til, at bukka seg væl og virðiliga niður, tá komið var til eini heilt serlig hús við einari konu, sum altíð sendi teg ørindi, eitt í senn. Gud havi lov, at garður var at goyma seg undir.