Goddag mand økseskaft

Eg havi stóra virðing fyri Heina í Skorini, hann er ein skilamaður, men tá eg las greinina Tunnilsmyrkur, tingið og tapandi tjóðin, mátti eg ásanna orðini, sum mín gamli verfaðir plagdi at hava fyri munni: ikki alt vit situr í einum høvdi. Eg kom eisini at hugsa um gomlu søguna um tann deyva mannin, sum ikki vildi latast at vera deyvur:

Der var engang en færgemand som var meget tunghør. En dag var han kravlet op i et træ uden for sit hus og skulle hugge en gren af.
Da ser han et stykke borte to mænd komme ned mod færgestedet. Nu var det sådan at han ikke brød sig om at fremmede skulle lægge mærke til at han var døv.
Derfor tænkte han ved sig selv: egentlig kan jeg jo nok vide, hvad de vil sige når de kommer herhen. Først vil de spørge mig, hvad det skal bruges til som jeg her hugger. Så svarer jeg: økseskaft. Så spørger de nok, hvor langt et stykke gren jeg skal bruge. Dertil svarer jeg: op til denne her knast. Derefter kommer de nok frem med deres ærinde og beder om at måtte låne min båd for at ro over vandet så de slipper for den lange omvej. Til det svarer jeg: hun er læk. Når de ikke kan få båden vil de sikkert låne mine heste og så svarer jeg: de er med føl begge to. Når de altså heller ikke kan få dem, så vil de nok spørge om hvor vejen går ind til byen. Dertil svarer jeg: oppe mellem de to piletræer.

Nu var de to mænd et par unge karle der havde hørt at færgemanden havde sådan et par kønne døtre, og det var dem de var kommet for at besøge.
»Goddag mand« sagde de.
»Økseskaft« sagde manden.
»Gid det sad i din hals« sagde den ene af karlene.
»Op til denne her knast« svarede manden.
»Er din kone hjemme?« spurgte den anden.
»Nej, hun er læk« sagde manden.
»Hvordan har dine døtre det?« råbte de så.
»De er med føl begge to« svarede manden.
»Åh gid du var hængt« råbte de to karle.
»Oppe mellem de to piletræer« sagde færgemanden og pegede.

Og så gav han sig igen til at hugge løs.

Hugsanin um ferjumannin komst sjálvandi av, at meðan øll onnur eru um at sálast av vantandi demokratifatan, loynidómum í politisku skipanini og einari ørari ætalan um at byggja ein tunnil millum  sunnara part av Eysturoynni og Havnina, so er Heini í Skorini um somu tíð bangin fyri sandoyartunlinum.

Eg veit ikki, um Heini í Skorini veruliga heldur, at sandoyartunnilin fer at verða bygdur. Eg vænti tað ikki; politiska og fólksliga rákið er so staðiliga ímóti ætlanini. Hetta at ein stór oyggj í Føroyum er um at avtoftast er fullkomiliga líkagyldugt fyri føroyingar. Tí sambært Heina í Skorini snýr málið seg um, hvørt Gerhard kann koyra beinleiðis til arbeiðis! Og at ein sandoyrartunnil kanska hevði verið ein fongur eisini fyri meginøkið, er als ikki nakað, kalkulerað verður við. Nei, tað er bara at flyta allar sandingar norður í meginøkið, so er trupulleikin loystur.

Lat meg skunda mær at siga, at eg eri heilt og aldeilis ímóti at ræna stovnsfæið í fyrrverandi landsbankanum, men aftur hetta er eitt rák, sum passar so ógemeina væl til hetta vaksandi høgrarákið, vit hava í Føroyum, eitt høgrarák sum er samanblandað við fullkomiligari ignoransu. Einum IQ við minus 75.  Um Heini í Skorini heldur, at tær 150 milliónirnar verða latnar, tí politikarar vilja byggja ein sandoyartunnil, so er hann naivari, enn eg helt. Tí sjálvandi er tað eitt halt kjaft bomm til tingmenninar úr Sandoynni, akkurát sum ítróttarhøllin var tað á sinni, og tað ger ikki sandoyartingmenn ella sandingar til verri fólk enn onnur, men tað sigur ómetaliga nógv um okkara politikarar! Ikki eiti á dýrtkeypt halt kjaft bomm!

Eg spyrji meg sjálva: hví spyr ongin journalistur okkara fíggjarmálaráðharra um hesi viðurskiftini? Er hann friðaður í klassa A, ella er hann farin undir heilt? The answer is blowin´in the wind …

Og hví er tað í lagi, at Búskaparráðið als ikki hevur viðgjørt leistin, sum eysturoyartunnilin skal byggjast eftir. Hetta er okkara Búskaparráð, for f….!

Við undiryvirskriftini Útjaðarin vinnur – tjóðin tapur, sigur Heini í Skorini:

“Tað snýr seg ikki um at bjarga einari oyggj við gott 1200 fólkum. Tað snýr seg um at bjarga einum landi.“ Burtursæð frá at eg eri púra samd við Heina í hesum setninginum, bara ikki í premissunum, so má eg konstatera: at argumentatiónin hjá Heina er: sum ferjumaðurin svarar í søgnini: Nej, hun er læk.

Við hjarta og heila

So situr tú her, eitt sindur mørbankað, men við einari góðari kenslu av at hava upplivað okkurt rættiliga hugtakandi.

Fekk lokkað onkran við mær á eina ferð runt Vágoynna, sum endaði við einum góðum bita í Mykinesi.

Vit løgdu frá landi kl seks um kvøldið, veðrið var av tí allarbesta, men man er væl uppvaksin millum sjómenn, so eg visti, at tað altíð er ísakalt á sjónum, og so var. Eg hevði fylt mær ein lítlan ryggsekk við eyka buksum, húgvu, muffidissu (Ja! muffidissu), handskum (sum eg fekk sum løn fyri ein fyrilestur í Norðurlandahúsinum um kyn í føroyskum skúlabókum), ja mangt hevur man upplivað!

Gutti Petersen greiddi frá, í mikrofon, men hon hoyrdist bara á dekkinum, so skuldi tú hava nakað við, so skuldi tú standa har. Men tað var absolutt ok, tí hetta var ein so fantastiskur túrur við so ótrúliga vakrari náttúru, at har var vert at verða standandi. Og Gutti dugdi frágera væl at greiða frá, og væl visti hann, bæði um upplivingar, staðarnøvn og sagnir úr Vágoynni.

Bjørgini vestanfyri – Sørvágsbjørgini eru ótrúliga flott, hørð – grótut og við nógvum støðum, har farast kundi inn í við hesum fína bátinum Jósupi, sum snaraði sær sum ein tøppur á lítlum plássi. Komin inn í ta fyrstu gjónna treiv Gutti í at syngja tjóðsangin, og øll tóku undir. Vit føroyingar eru hopleysir, tá vit uppliva grót verða vit so nationalistisk, sum eg veit ikki hvat. Syngjandi grót – helt ein poetisk sál fyri.

Komin runt og til bjørgini við Miðvág og Sandavág, broyttist náttúran fullkomiliga, høg bjørg og so strálandi grøn, at tað hálva er meira enn nokk. Ikki so øgislig, sum vestanfyri, men so vøkur so vøkur …

Og so slapp eg fyri fyrstu ferð at síggja Víkar, har ommu mín Elisabeth Rasmussen var frá. Tankavekjandi! At nakar hevur sett búgv har, sjálvt um har var so vakurt. Mín 2013 heili skilti tað ikki! Og tá eg hugsaði um, hvussu tey hava gingið úr Víkum og til Bíggjar ella Gásadals, so fekk henda øgiliga hæddin mín hæddarræðsluheila at frysta.

Umborð fekst tú kaffi og trumf!!! Trumfur er ein skuffukaka, sum mamma plagdi at baka hvønn leygardag: nógv egg, nógv vitamargarin og nógva kardamummu. Hetta er ein himmiríkis biti, stutt sagt, so mín diabetisheili koblaði frá umgangandi, og eg át sum eitt ørt.

Vit endaðu túrin í Mykinesi, har vit vórðu boðin í hjallin hjá Eddie og Helgu at fáa okkum góða heita feska suppu og breyð við føroyskum viðskera. Tann konan, (tí eg rokni bara við, at tað er ein kona), sum hevði gjørt rullupylsuna, eigur at fáa nobelheiðurslønuna í mati!

Vit endaðu við at fara ein túr í gomlu dansistovuna. Rikard Leonson bjóðaði og greiddi frá, at tey høvdu havt tombola har um dagin, og tað hevði eydnast teimum at fáa umleið 8000 kr inn.  So sig ikki, at tað ikki gongur fyri seg í Mykinesi, og alt fer til at seta gomlu dansistovuna í stand. Hon er frá 1904, haldi eg, hann segði, og tað er felagið Súlan, sum stendur fyri arbeiðinum.

Hetta var triðju ferð eg havi verið í Mykinesi. Fyrstu ferð var eg við Miu og systkinabarni mínum Elisabeth og ferðaðist. Tær eru báðar farnar undir grønu torvu, somuleiðis tey bæði, ið búðu har í húsinum Lítli Jens og Esther, sum var systir Miu. Eg stóð uppi á vegnum og hugdi oman á húsini hjá Lítla Jensi og Esther og hugsaði um ta fyrstu ferðina, eg var har úti og gloymdi meg púrasta burtur. Komin fyri meg, varnaðist eg aftanfyri meg eitt rættiliga fínt alment vesi, sum var komið at standa har eftir drúgvar samráðingar um investeringar í Mykinesi. Útoyggjarnar hava tað ikki lætt, men harrragud, tær hava nógv at bjóða okkum ørkymlaðu bygdafrellum, sum hava alt ov nógv um oyruni og koyra gangska for nógv í bili í staðin fyri at njóta fuglalátið og friðin.

                                                                Foto: Fróði Poulsen

Fróði Poulsen hevur tikið nakrar flottar myndir, sum eg velji at leinkja til í staðin fyri mínar, tiknar á mínum crappy lítla kamera, sum er keypt í FK. Eg royndi nakrar ferðir at taka tað fram, men varð bara hird til viks av tólum við telelinsum og eg veit ikki hvat, so eg uppgav, og eg og myndatøka? Ja, tit kunnu bara spyrja míni børn: tær flestu myndirnar eru av fótum í gummistivlum standandi á dekkinum á Jósupi, tikin av misgáum.

Myndir av túrinum

Dupultlív

Í  blaðnum Informatión var fyri einari tíð síðani ein frásøga um ein lastbilsførara, sum brúkti steðgirnar á steðgiplássum til at útliva sín tvíkyndleika.

Burtursæð frá at eg haldi, frásøgnin meira var um at vera ótrúgvur bæði móti sær sjálvum og konuni, so var ein viðmerking niðri undir frásøgnini, sum eg hefti meg við. Har sigur ein maður frá, hvussu hann mangan verður fataður av sínum ’líkum’ í lgbt rørsluni. Meira enn einaferð er sagt við hann, at hann er ikki tvíkyndur, men bara ikki er komin úr skápinum sum samkyndur.

Í kanning Bisexual Invisibility, sum San Francisco Human Rights Commission hevur gjørt, verður sagt, at parturin av teimum, ið kenna seg tvíkynd, er nógv størstur í lgbt rørsluni í USA. (og har operera tey við sexual behaviour versus sexual orientation – tað er ongin, sum sigur, at tað skal vera lætt 🙂) Hóast tað er hesin parturin av fólki sera ósjónligur, tú verður antin hildin at vera samkynd ella hinskynd. Tað verður mangan hildið at vera eitt skifti í lívinum at vera tvíkynd, og at tað fer at broytast, og tú seinni kemur á rætta hill og verður samkynd, men kanningar hava víst, at hetta er ikki so.

Brenda Howard (1946-2005), sum er kend sum mamma at pride festivalunum var tvíkynd rættindastríðskvinna. Hon var fremst í lgbt rørsluni í USA, samstundis sum júst tvíkynd máttu bíða fleiri ár fyri at blíva partur av lgbt navninum. Og vit vita, at sjálvt um tú ert partur av einum heiti, so er ikki vist, at tú í veruleikanum er viðurkendur partur av arbeiðinum fyri rættindum. Tað lættasta er bara at siga samkynd og so gloyma tví- og transkynd, tí tey eru so ring at plasera!

Eitt, sum kanningin vísir á,  er, at tvíkyndleiki eisini er ósjónligur í amerikansku lgbt rørsluni. Av peningastuðlinum, sum rørslan fekk í 2008-09, eru ongir pengar settir av at arbeiða við málum hjá tvíkyndum, men bara fyri sam- og transkyndum. Havandi í huga at tvíkynd er størri partur av rørsluni, so er hetta sigandi.

Tá San Francisco Human Rights Commission gjørdi kanningina og m. a. sendi spurnarbløð út til lgbt rørslur í San Francisco, gjørdist tað greitt fyri teimum, at rørslurnar í grundini als ikki høvdu hugsað um, at tvíkynd vóru ósjónlig í arbeiðinum hjá teimum, og at tey gjarna vildu vita, hvat tey skuldu gera fyri at taka henda partin meira upp í arbeiðið.

Á heimasíðuni homotropolis.com er ein samrøða við Miguel Obradors, sum als ikki er so vísur í, at lgbt rørslan rúmar tvíkyndum. Hann vil vera við, at tvíkynd verða kúgað í donsku lgbt rørsluni. Tey vera assimilerað og marginaliserað, sum han tekur til:

http://www.homotropolis.com/2011/11/kultur/den-oversete-biseksualitet/

Í fólkaskúlanum er nýggja orðið inklusjón – hetta kundi kanska eisini verið vert at hugsa um í lgbt rørsluni.

Og at døma eftir uppmøtinigini á pridegonguni 27. junl er ongin ivi um, at føroyingar vilja inklusjón, tað eru bara okkara politikarar, sum koma darlandi aftaná.